Struikelstenen ter nagedachtenis van Herentalse verzetshelden

'Struikelstenen' is een herdenkingsproject van Gunter Demnig. Deze Duitse kunstenaar begon in 1996 met het plaatsen van messing gedenkplaatjes voor de voormalige woningen van slachtoffers van het naziregime.

In 2022 werden in Herentals de eerste drie struikelstenen geplaatst en de personen op wie ze betrekking hebben herdacht.

Vandaag 20 juni herdachten de vaderlandslievende verenigingen, in het bijzijn van de nabestaanden, opnieuw 5 slachtoffers en verzetshelden, voor wie inmiddels ook een struikelsteen werd geplaatst.  

De gedenktekens herinneren aan hen die wegens hun etniciteit, religie, seksuele oriëntatie, lichamelijke en geestelijke validiteit door dit regime verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfdoding gedreven werden.

Het struikelen moet daarbij niet letterlijk genomen worden: wandelaars kunnen niet vallen over de steentjes maar 'struikelen met hun hart en hoofd' als ze toevallig zo'n struikelsteen zien liggen.

Ondertussen zijn meer dan 100.000 struikelstenen geplaatst in 1.200 gemeenten over heel Europa. Samen vormen ze tegelijkertijd het grootste maar ook het meest persoonlijke memoriaal ter wereld.

“Om de steen te kunnen lezen, moet men buigen voor het slachtoffer”  (Gunter Demnig)

De struikelstenen vormen een tastbare verbinding tussen de hedendaagse en historische maatschappijen, doordat ze op alledaagse plekken getuigen van de wreedheden die er in het verleden plaatsvonden. Tegelijk nodigen ze ons elke dag opnieuw uit om solidair en gastvrij te zijn en deze boodschap mee te dragen naar de toekomst. Ze stimuleren reflectie over de blijvende gevolgen van conflicten en kunnen zo aanleiding geven tot het discussiëren en reflecteren over huidige conflicten.

Kerkstraat 4: Ernest Steurs (1899 - 1944 Klosterwerk)

Diamantslijper. Sinds 1919 was hij getrouwd met de elf jaar oudere Irma Allaerts die ook politiek gevangene werd. Ernest was onder meer secretaris van de Liberale Harmonie en actief in het Kempisch Legioen. Tijdens de bezetting hielp hij geallieerde piloten in veiligheid brengen. Ernest werd samen met zijn vrouw aangehouden op 23 juni 1943. Zoals zovele politiek gevangenen werd hij opgesloten in de Begijnenstraat in Antwerpen, maar herhaaldelijk overgeplaatst en ten slotte overgebracht naar het concentratiekamp Buchenwald en het werkkamp Klosterwerk, een bijkamp van Dora Nordhausen. Van de 2.600 Belgische gevangenen in dat bijkamp – Klosterwerk werd ook ‘het Belgisch kamp’ genoemd – zouden er tussen de 1.200 en 1.400 niet overleven. Een van hen was Ernest, die het leven liet op 25 november 1944 (officieel aan een longontsteking). Zijn vrouw Irma zou hem zevenentwintig jaar overleven: zij overleed in 1971.

Begijnenstraat 27: Alfred Caers (1925 - 1945 Theresienstadt)

Geboren in Antwerpen op 24 juni 1925. Glasbewerker, maar volgens zijn gevangenenkaart was hij bakker; mogelijk had hij dat beroep opgegeven om zijn kansen in het kamp te verhogen. Hij werd aangehouden op 19 juni 1943 en opgesloten in Antwerpen, waarna hij werd overgebracht naar Buchenwald en later naar kamp Łabędy (Laband) in Opper-Silezië (Polen). Hij stierf, nog altijd een tiener, in Theresienstadt (na de oorlog opnieuw bekend als Terezín, in Tsjechië) niet meer dan een paar dagen na V-dag, al is het niet zeker wanneer precies.

Hikstraat 11: Willy De Milliano (1909 - 1944 Buchenwald)

(Eigenlijk: Willi-Auguste De Milliano.) Fabriekwerker (volgens het bevolkingsregister: ‘teekenaar’). Geboren in Destelbergen op 11 augustus 1909, gehuwd met Maria-Leopoldina Joanna Tegenbos. Willy was pelotonoverste van het Geheim Leger, Kempisch Legioen sectie Herenthout. Hij werd gearresteerd tijdens een razzia in Herentals en omgeving op 14 juli 1944. De geallieerde strijdkrachten trokken op door Frankrijk, maar het was Willy niet gegund de bevrijding mee te maken. Hij stierf van ontbering in Halle an der Saale (Duitsland), op 23 september 1944, de dag dat Herentals bevrijd werd.

Hikstraat 12: Frans Jonghbloet (1925 - 1945 Gardelegen)

‘Sooike’ Jonghbloet werd in Herentals geboren op 27 mei 1925 en zou kleermaker worden. Hij was lid van de padvinders en van het koor van de Onze-Lieve-Vrouwparochie. Hij was nog geen zeventien toen hij zich aansloot bij het Geheim Leger. Na zijn arrestatie door de Gestapo op 30 december 1942, samen met nog tientallen ‘verdachten’, kwam hij via een aaneenschakeling van detentieplaatsen terecht in Esterwegen, Gross Strelitz, Gross Rosen en ten slotte in Nordhausen. Hij kwam om op zijn negentiende, tijdens een van de dodenmarsen in april 1945.

Poederleeseweg 15: Gustaaf Leysen (1926 - 1945 Buchenwald)

Landbouwerszoon. Hij werd in januari 1943 lid van het Geheim Leger, maar werd opgepakt op 19 juni 1943 en na gevangenschap in Antwerpen op transport gezet naar Sint-Gillis, Essen, Vechta en Esterwegen. Hij overleefde Gross Strelitz, Łabędy (Laband) en Buchenwald. Na de bevrijding van dat laatste kamp werd ‘Stafke’ Leysen overgebracht naar het ziekenhuis van zijn geboortestad, waar hij ten slotte bezweek op 26 juni 1945, nog geen negentien.
Jules Müller schrijft in zijn dagboek over de dag van Stafkes begrafenis dat zijn lichaam werd opgebaard in het toenmalige stadhuis en dat de kerk van de ‘nieuwe parochie’ veel te klein was voor alle opgekomen mensen.'  Struikelsteen plaatsing - foto Johan Temmerman (2022) NNieuws